بیماریهای کبد

خلاصه : بیماریهای که عارض کبد می شوند و توضیحات پیرامون آن
متن کل خبر : علائم و نشانههاي بيماريهاي كبدي
كبد در بسياري از اعمال حياتي دخالت دارد. بنابر اين با بروز اختلال در كار كبد انتظار وقوع علائم زيادي ميرود ولي به علت ظرفيت جبران بالاي كبد اغلب بيماريهاي كبدي تا مراحل پيشرفته علامت خاصي را نشان نميدهند. اغلب علائم اوليه علائم غيراختصاصي بوده و در بسياري از بيماريها ديده ميشوند.
از بارزترين علائم بيماريهاي كبد خستگي و بياشتهايي، تهوع و استفراغ و علائم شبيه آنفلوانزا است. چنان كه مشاهده ميشود اين علائم بارها در بسياري از افراد تجربه شده، پس نميتواند عاملي براي تشخيص هپاتيت باشد ولي در صورت طول كشيدن، پيدا نشدن علت ديگري براي بروز آنها و همراهي با علائم اختصاصيتر ميتوانند شك پزشك را برانگيزند.
در اين فصل هدف بررسي علائم اختصاصيتر بيماريهاي كبدي است.

1ـ زردي (يرقان):
مشهورترين نشانه بيماريهاي كبدي در بين مردم زردي است. به علت عدم اطلاع بسياري از مردم زردي را معادل هپاتيت يعني يك بيماري ميدانند. در حالي كه زردي نشانه بيماري است نه خود بيماري. علت زرد شدن بيمار رسوب رنگدانهاي به نام بيليروبين در مخاطات مثل سفيدي چشم و پوست ميباشد. با توجه به سير سوخت و ساز اين رنگدانه نشانه زردي ميتواند به علت اختلالات خوني، بيماريهاي كبدي، بيماريهاي عفوني، مصرف برخي مواد شيميايي و غذايي مثل هويج باشد. پس زردي به تنهايي نميتواند دال بر بيماري كبدي باشد.
شكل
چگونه ميتوان عوامل مختلفي را كه باعث زردي ميشوند تشخيص داد؟
 برخي نشانههاي باليني قبل از كمك$ گرفتن از آزمايشگاه ميتواند راهگشا باشد. در صورتي كه زردي به علت مصرف زياد مواد كاروتندار مثل هويج باشد مخاطات درگير نيستند يعني چشم بيمار زرد نميشود. زردي حاصل از بيماريهاي خوني معمولاً به رنگ كهربايي است در حالي كه زردي ناشي از بيماريهاي كبدي به نارنجي نزديكتر است. وجود تب همزمان با زردي عموماً نشانه بيماريهاي عفوني نظير تب مالت است در حالي كه در هپاتيت زردي پس از قطع تب عارض ميگردد.
برخي زرديها هم به علت نقصهاي ژنتيكي است. در يك بيماري موسوم به ژيلبرت نقص برداشت بيليروبين توسط سلولهاي كبدي باعث زرد شدن پوست و چشمها ميشود. اين بيماري به هيچ وجه خطرناك نيست و زردي آن متناوب بوده و در صورت خستگي و گرسنگي بروز كرده و يا تشديد ميشود. معمولاً چنين سابقهاي در بستگان فرد وجود دارد. اين نقص نيازي به درمان نداشته و فقط بايد به فرد مبتلا از نظر بيخطر بودن بيماري اطمينان داد.
آيا زردي كه در برخي نوزادان تازه متولد شده رؤيت ميشود يك بيماري كبدي است؟
 شدن$ علت زرد شدن نوزادان بستگي به زمان وقوع دارد. در صورتي كه اين زرد پس از روز سوم و تا پايان هفته اول تولد باشد زردي فيزيولوژيك ناميده شده و به علت تغييرات خوني نوزاد است و خطري ندارد. ولي از جهت اطمينان و در صورت بالاتر رفتن از حد معيني معمولاً نوزاد بستري شده و برخي آزمايشهاي لازم انجام ميشود. در صورتي كه سطح بيليروبين خيلي بالا باشد براي جلوگيري از صدمه بيليروبين به بافت مغز نياز به تعويض خون پيدا ميشود.
شكل
در صورتي كه زردي پس از هفته اول تولد بروز كند ممكن است به علت مصرف شير مادر باشد كه ميبايست شير قطع و پس از چند روز مجدداً شروع شود. در اين صورت هيچ خطري نوزاد را تهديد نميكند. در صورتي كه زردي همراه با تشنج، خوب شير نخوردن و ساير علائم باشد احتمالاً نقصهاي ژنتيكي و آنزيمي نادر در كار است كه بايد با پزشك مجرب و متخصص مشورت كرد و شيرهاي مخصوص براي بيمار تجويز شود. در هر صورت زردي نوزاد در اغلب موارد منشأ كبدي ندارد و واگيردار نيست.
آيا زردي واگيردار است؟
 است. چنان كه$ اين پرسش بارها و بارها توسط مردم پرسيده شده گفته شد زردي بيماري نيست بلكه صرفاً نشانهاي از يك بيماري است. بنابر اين بايد علت زمينهاي آن را ياقت. در صورتي كه منشاء آن بيماري عفوني (ويروس، ميكروب) باشد واگيردار بوده و در صورتي كه عامل آن به فرد ديگري سرايت كند ميتواند باعث بروز زردي شود.
2ـ درد و احساس سنگيني سمت راست شكم:
در برخي بيماريهاي كبدي به علت التهاب و هجوم سلولهاي دفاعي كبد متورم شده و حجمش افزايش مييابد. چون كبد در داخل يك پوسته ليفي محكم قرار دارد اين افزايش حجم باعث كشيده شدن پوسته و احساس درد ميشود. البته درد يافته شايعي نبوده و اغلب مبهم و ضعيف است.
شايان ذكر است اگر منشاء درد كيسه صفرا و علت آن انسداد مجراي خروجي باشد درد شديد بوده و به صورت متناوب (يعني همراه با شدت و ضعف) است. برخي بيماران هم به همان علت افزايش حجم كبد از احساس سنگيني در ناحيه بالا و راست شكم شكايت دارند.
3ـ تورم پاها:
با اختلال كاركرد كبد و عدم توليد مناسب آلبومين، مايع جاري در داخل رگها از نظر فيزيكي توانايي باقي ماندن در رگها را نداشته و از آنها خارج و وارد فضاي بين بافتي سلولها ميشود. مايع به علت وزني كه دارد به پايينترين نقطه يعني پاها ميرود. در طول روز كه فرد ميايستد و يا نشسته است مايع در پاها جمع شده و باعث تورم تا مچ و در موارد شديدتر ساق، ران و حتي نواحي تناسلي ميشود. ورم ناشي از بيماري هاي كبدي سفت بوده و در صورت فشار دادن با انگشت حفره ناشي از آن مدتي باقي مانده و به اين ترتيب از ورم ناشي از بيماريهاي قلبي مجزا ميشود. بيماريهاي قلبي و كليوي هم ممكن است باعث تورم پاها شوند.
شكل
4ـ بزرگي كبد و طحال:
با التهاب كبد و تجمع خون در آن سلولهاي كبدي بزرگتر از حالت عادي شده و از زير دندهها خارج ميشود. لمس بافت كبد در شكم و در فواصل زياد از دنده تحتاني معمولاً نشانه يك بيماري تلقي شده و بايد بررسي شود. خون طحال از طريق وريد مخصوصي به نام پورت به كبد تخليه ميشود. در صورت بروز هر اختلالي در كبد اين عمل با مشكل مواجه شده و خون در طحال جمع ميشود. بنابر اين اندازه طحال بزرگ شده و باعث احساس درد و سنگيني در ناحيه چپ شكم و نيز لمس اين عضو به صورت يك توده ميشود.
5ـ تمايل به خونريزي:
در صورت شكستهشدن پوشش طبيعي رگ نياز به پلاكتها و عوامل انعقادي است. در بيماريهاي كبدي ساخت عوامل انعقادي دچار اختلال شده و زمان خونريزي بيش از حالت طبيعي طول ميكشد به اين ترتيب در بدن بيمار با ضربات عايد ممكن است خونريزي روشن و يا مناطق كبودي مشاهده شود.
6ـ تظاهرات هورموني:
بسياري از هورمونها در خون توسط آلبومين حمل ميشوند. از مهمترين اين هورمونها هورمون جنسي زنانه يا استروژن است در صورت كاهش آلبومين سطح آزاد اين هورمون در خون افزايش يافته، آثار فعاليت زياد آن به خصوص در مردان ديده ميشود اين علائم به صورت بزرگ شدن سينهها، كوچك شدن بيضه، كاهش تمايلات جنسي (هر 3 علامت فوق در مردان ديده ميشود) و قرمز شدن كف دستها (در هر دو جنس) ميباشند.
7ـ تظاهرات پوستي:
بجز زردي كه در ابتدا به آن اشاره شد، برخي تظاهرات نادر پوستي همراه مشكلات كبدي ديده ميشود. از مشكلات شايعتر ميتوان لكههاي سياه روي صورت و از مشكلات نادر ميتوان به لكههاي سياه وسيع پشت گردن (آكانتوز نيگرانس) و برجستگي رگهاي سطحي پوست كه نماي خال يا حاشيه رشتهاي دارند (خال عنكبوتي) اشاره كرد.
8ـ آسيت:
آسيت به معني تجمع آب و مايع در حفره شكم ميباشد و در بين مردم به آب آوردن شكم مشهور است. مكانيسم توليد آسيت شبيه به تورم پاهاست يعني كاهش آلبومين علت اصلي محسوب ميشود، به علت خروج مايع و كاهش حجم مايع داخل رگها بيمار احساس تشنگي ميكند در نتيجه مقداري مايع مينوشد كه اين مايع باز هم در رگ حفظ نشده و وارد فضاي شكم ميشود. بنابر اين يك چرخه معيوب به وجود ميآيد كه حاصل آن تشديد آسيت است. تجمع مايع در شكم و خون معمولاً حجم زيادي داشته و منجر به افزايش ناگهاني اندازه شكم و نيز وزن ميشود.